Organizacja planowania strategicznego w przedsiębiorstwie

Pojęcie planowania strategicznego

Planowanie strategiczne stanowi proces wyznaczania długookresowych celów przedsiębiorstwa, dokonywania systematycznej analizy otoczenia i potencjału firmy oraz podejmowania decyzji w zakresie alokacji zasobów i sposobów realizacji założonych celów¹. Według Durlika², planowanie strategiczne jest z jednej strony ogólnym programem określenia i realizacji misji i celów przedsiębiorstwa, a z drugiej jest zestawem przewidywanych o realizacji działań ujętych w czasie. Zestaw ten dotyczy działań zmierzających do realizacji firmowej misji i celów na poziomie taktycznym i operacyjnym. Planowanie strategiczne można również zdefiniować jako zespół (układ) działań ujętych w czasie, zmierzających do reagowania firmy na zmieniające się otoczenie i życzenia lub oczekiwania klientów. Planowanie strategiczne jest procesem określania głównych celów organizacji, lokowania kapitału, a następnie postępowania zmierzającego do osiągnięcia tych celów. Jest więc procesem wyznaczania kierunku działania przedsiębiorstwa, procesem przewidywania przyszłości i przygotowania się do niej³. Z kolei, zdaniem Antoszkiewicza⁴, planowanie strategiczne jest procesem wyboru zasadniczego kierunku funkcjonowania firmy, który zawiera się w jej misji, dobraniem do misji polityki i programów realizacji konkretnych celów oraz opracowaniem i wyborem odpowiednich metod, aby założenia strategiczne wprowadzić do rzeczywistości gospodarczej i społecznej firmy.

Proces planowania strategicznego składa się z 2 głównych etapów: analizy strategicznej i projektowania strategii. Każda z ww. faz realizuje zadania badawcze, sprowadzające się do opracowania planu strategicznego⁵. Zakres analizy strategicznej można odnieść do 3 obszarów: makrootoczenia (otoczenie globalne), mikrootoczenia (otoczenie konkurencyjne) oraz do otoczenia wewnętrznego (potencjał przedsiębiorstwa)⁶. W ramach ww. obszarów zastosowanie znajduje wiele różnorodnych metod i technik badawczych (tabela 1).

Planowanie strategiczne może być rozpatrywane w formie scenariusza uwzględniającego następujące fazy⁷:

→ wyznaczenie marketingowej misji,

→ marketingowa ocena otoczenia,

→ przyjęcie celów strategicznych,

→ identyfikacja alternatyw strategicznych,

→ określenie portfela produktów.

Model planowania strategicznego według Penc-Pietrzak⁸ obejmuje następujące główne fazy:

→ ustalenie lub weryfikacja misji i wizji przedsiębiorstwa,

→ określenie celów strategicznych,

→ analiza otoczenia przedsiębiorstwa,

→ analiza potencjału przedsiębiorstwa,

→ zestawienie wyników analizy otoczenia i potencjału firmy,

→ weryfikacja i uzupełnienie celów strategicznych,

→ projektowanie wariantów strategicznych,

→ wybór najlepszej strategii,

→ opracowanie planu strategicznego,

→ implementacja planu strategicznego,

→ kontrola realizacji planu strategicznego,

→ ocena uzyskanej pozycji strategicznej.

Za szerokim ujęciem planowania strategicznego opowiadają się Stoner i Wankel⁹. Wyróżniają oni następujące etapy planowania strategicznego:

→ formułowanie celów organizacji, obejmujące analizę roli organizacji, definicję jej misji oraz ustalenie konkretnych zadań, wyróżniających tę misję,

→ identyfikacja dotychczasowych zadań i strategii w celu uwidocznienia różnic między aktualnym a pożądanym sposobem postępowania,

→ analiza otoczenia w celu określenia elementów, mających szczególne znaczenie dla osiągnięcia wytyczonych celów,

→ analiza zasobów, umożliwiająca identyfikację słabych i mocnych stron przedsiębiorstwa,

→ identyfikacja strategicznych okazji i zagrożeń,

→ ustalenie zakresu koniecznych zmian strategii,

→ podejmowanie strategicznych decyzji, rozumiane jako proces identyfikacji, oceny i wyboru wariantów strategicznych,

→ wdrożenie strategii, czyli przełożenie jej na odpowiednie plany operacyjne, programy i budżety dla poszczególnych obszarów działalności przedsiębiorstwa,

→ kontrola realizacji strategii, polegająca na sprawdzaniu, czy strategia jest realizowana zgodnie z planem oraz czy przynosi zamierzone wyniki.

W literaturze przedmiotu10 podkreśla się następujące cechy planowania strategicznego:

→ celowość (realność), oparta na właściwym rozpoznaniu obiektywnych uwarunkowań funkcjonowania przedsiębiorstwa,

→ wewnętrzna spójność (zgodność), obejmująca cele, które nie są sprzeczne i nie kolidują ze sobą wzajemnie,

→ operatywność, uwidaczniająca się w czytelności, zrozumiałości i dokładności, umożliwiająca jego realizację, zgodnie z przewidywanym wykorzystaniem zasobów i tokiem działania,

→ terminowość, uwzględniająca terminy realizacji celów pośrednich i celu głównego,

→ kompletność, uwzględniająca wszystkie działania niezbędne do realizacji określonego celu,

→ perspektywiczność, umożliwiająca wybieganie w przyszłość w granicach możliwości przewidywania, zapewniająca zgodność planów krótkookresowych z planami perspektywicznymi,

→ precyzyjność (konkretność), uwzględniająca cele określone w sposób ścisły i możliwie wymierny,

→ obszerność, wyrażająca się określonym stopniem szczegółowości i dokładności, ale niemająca charakteru skomplikowanego i zawiłego,

→ logiczność, oparta na jasno sprecyzowanych celach i zadaniach,

→ kompleksowość, odzwierciedlająca mocne i słabe strony przedsiębiorstwa oraz szanse i zagrożenia w realizacji celów w konfrontacji z realizowanymi strategiami,

→ elastyczność, dopuszczająca możliwość weryfikacji celów, zmian w realizowanych strategiach i budżecie,

→ ambitność w rozsądnym zakresie,

→ adresowalność, uwzględniająca poszczególne komórki odpowiedzialne za realizację zadań oraz zarząd przedsiębiorstwa jako koordynatora działań,

→ racjonalność, oparta na rzetelnej wiedzy,

→ wykonalność, wyrażająca się tym, że jest on możliwy do realizacji,

→ imperatyw nienaruszalności porządku wartości przedsiębiorstwa,

→ kierunkowy charakter zawartych w nim rozstrzygnięć,

→ dynamiczna orientacja.