Sprawozdanie finansowe w spółkach mikro, małych i dużych

Obowiązujący podział na przedsiębiorców mikro, małych i dużych wiąże się z różnymi wymogami dotyczącymi sprawozdawczości finansowej. Ustawodawca przewidział szereg uproszczeń dotyczących rachunkowości i sprawozdawczości finansowej dla mikro i małych przedsiębiorców.

Sprawozdanie finansowe w jednostkach mikro

W ustawie o rachunkowości został nakreślony szeroki zakres przedsiębiorców należących do kategorii mikro. W rozumieniu art. 3 ust. 1a ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 395, dalej: uor) jednostkami mikro są:

• spółki handlowe (osobowe i kapitałowe), spółki cywilne, inne osoby prawne, a także oddziały, jeżeli jednostki te w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność – w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
  • 1,5 mln zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
  • 3 mln zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
  • 10 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty;
• związki zawodowe, organizacje pracodawców, izby gospodarcze, przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, społeczno-zawodowe organizacje rolników, organizacje samorządu zawodowego, organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła i Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych – jeżeli nie prowadzą działalności gospodarczej;
• osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 2 mln euro.

Ustawodawca zastrzegł, iż jednostki mikro mogą korzystać z przewidzianych uproszczeń jedynie wtedy, gdy organ zatwierdzający podejmie uchwałę dotyczącą ich zastosowania w sprawozdaniu finansowym. Taka forma wymaga również uwzględnienia jej w polityce rachunkowości. Zatem, jeżeli jednostka spełni ww. warunki klasyfikacji mikroprzedsiębiorstw, ale organ zarządzający nie podejmie odpowiedniej uchwały, wówczas nie ma możliwości skorzystania z uproszczeń, a jednostka zobowiązana jest do sporządzenia sprawozdania finansowego w pełnym zakresie. Należy też podkreślić, iż w ustawie nie został określony konkretny termin podjęcia uchwały o statucie jednostki mikro. Naturalnym jest więc, że uchwała powinna być podjęta na tyle wcześnie, by móc sporządzić sprawozdanie finansowe jednostki, korzystając z określonych uproszczeń.

Charakter uproszczeń dla jednostek mikro został określony w art. 46–49 uor. Dotyczą one przede wszystkim wyglądu sprawozdania finansowego. Zgodnie z 47 ust. 3a uor ustalona w rachunku zysków i strat różnica pomiędzy przychodami a kosztami jednostki mikro zwiększa – po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego – odpowiednio przychody lub koszty w następnym roku obrotowym; różnica dodatnia może być zaliczona na zwiększenie kapitału (funduszu) podstawowego. Zarówno rachunek zysków i strat, bilans, jak i informacja dodatkowa powinny zawierać informacje w zakresie ustalonym dla jednostek mikro, przedstawionym w załączniku nr 4 do ustawy. Ponadto jednostka mikro może nie sporządzać zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych. Jednostka mikro może nie sporządzać również sprawozdania z działalności jednostki, pod warunkiem że w informacji dodatkowej przedstawi informacje dotyczące nabycia udziałów (akcji) własnych, określone w załączniku nr 4 do ustawy.

Sprawozdanie finansowe w jednostkach małych

Zgodnie z art. 3 ust. 1c pkt 1–2 uor jednostkami małymi w rozumieniu ustawy są:

(1) Spółki handlowe, inne osoby prawne oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli jednostki te w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą – w roku obrotowym, w którym rozpoczęły działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

• 17 mln zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
• 34 mln zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
• 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

(2) Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 2 mln euro.

Analogicznie, jak w przypadku spółek mikro, by jednostka mogła skorzystać z uproszczeń dotyczących jednostek małych, organ zarządzający powinien podjąć uchwałę o statucie jednostki małej. Opis sposobu korzystania z tych uproszczeń powinien być ujęty w polityce rachunkowości danej spółki.

Tak jak w przypadku spółek mikro, uproszczenia przewidziane dla jednostek małych dotyczą zakresu informacji zawartych w bilansie, rachunku zysków i strat oraz w informacji dodatkowej, której obraz został przedstawiony w załączniku nr 5 do ustawy. Jednostka mała również nie ma obowiązku sporządzania zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym, rachunku przepływów pieniężnych, jak i sprawozdania z działalności, pod warunkiem że w informacji dodatkowej przedstawi informacje dotyczące nabycia udziałów własnych.

Sprawozdanie finansowe w jednostkach dużych

Ustawodawca nie podaje wprost definicji dotyczących jednostek dużych. Oczywistym jest jednak, iż są to jednostki, które nie spełniają wytycznych dotyczących mikro i małych przedsiębiorstw. A zatem zaliczają się do nich:

• jednostki publiczne, które nie kwalifikują się do jednostek małych i mikro, np. emitenci papierów wartościowych,
• jednostki, które faktycznie przekroczyły limity dotyczące jednostek małych i mikro,
• jednostki, które spełniają warunki dla jednostek małych lub mikro, lecz organy zarządzające nie podjęły w związku z tym odpowiedniej uchwały.