Wśród wielu nowo wprowadzonych przez Polski Ład zmian – na szczególną uwagę zasługuje możliwość tworzenia tzn. grup VAT. Głównym celem tego rozwiązania jest to, że jednostki, które wchodzą w skład grupy VAT stają się dla celów VAT jednym podatnikiem, który pełni funkcję reprezentanta grupy w kwestii rozliczeń oraz kontaktu z organem podatkowym.
Do tej pory w polskim prawie podatkowym funkcjonowały podatkowe grupy kapitałowe, które mogły wspólnie rozliczać podatek dochodowy. Brak możliwości wspólnego rozliczania podatku VAT sprawiał, że Polska jako kraj jest mniej konkurencyjnym państwem do inwestowania, gdyż tego typu rozliczenia są co do zasady europejskim standardem, który bardzo ułatwia rozliczanie kwestii podatkowych. Tworzenie grup VAT będzie bardziej dostępne aniżeli przy grupach CIT, bowiem przy tworzeniu grup VAT nie będzie występował limit minimalnej wysokości kapitału zakładowego. Również zmniejszone będzie kryterium udziałowe – wyniesie ono 50%, nie zaś 75% jak w przypadku grup CIT.
Kto może utworzyć grupę VAT?
W myśl ustawowej definicji – grupa VAT to grupa podmiotów, które są powiązane finansowo, ekonomicznie, organizacyjnie oraz są podatnikami podatku VAT.
W myśl art. 15a ust. 2 ustawy o VAT w skład grupy VAT mogą wchodzić wyłącznie podmioty, które: posiadają siedzibę na terytorium kraju, czyli w Polsce lub nie posiadają siedziby w Polsce, ale na terytorium Polski znajduje się ich oddział, za pośrednictwem którego prowadzą działalność gospodarczą – członkiem grupy VAT może być taki oddział.
Istotnym jest fakt, iż podmioty należące do grupy muszą spełniać jednocześnie wszystkie trzy warunki powiązań, które zostały wymienione w art. 15a ust. 3-5 ustawy o VAT.
→ powiązanie finansowe – występuje jeśli jeden z podatników będących członkiem grupy VAT posiada bezpośrednio ponad 50% udziałów (akcji) w kapitale zakładowym lub ponad 50% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub ponad 50% prawa do udziału w zysku, każdego z pozostałych podatników będących członkami tej grupy;
→ powiązanie ekonomiczne – oznacza taki sam charakter głównej działalności członków grupy lub uzupełnianie się i współzależność prowadzonej działalności czy też prowadzenie działalności w całości lub w dużej mierze wykorzystywanej przez członków grupy;
→ powiązanie organizacyjne – przejawia się w tym, że prawnie lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio podmioty w grupie VAT znajdują się pod wspólnym kierownictwem lub organizują swoje działania całkowicie lub częściowo w porozumieniu.
Powiązania finansowe, ekonomiczne oraz organizacyjne muszą istnieć w trakcie zawiązywania grupy VAT oraz trwać nieprzerwanie przez okres na jaki grupa VAT została powołana do życia.
Grupa VAT po jej zawarciu nie może zostać rozszerzona ani pomniejszona o inne podmioty. Warto również wspomnieć, iż jeden podmiot może być członkiem jednej grupy VAT (nie może należeć do dwóch różnych grup).
Powiązania w grupie VAT na przykładach
Przykład 1
Firma ABC produkuje części zamienne oraz współpracuje z firmą BCA, która jest producentem samochodów i kupuje części od firmy BCA. Pomiędzy firmami wystąpi powiązanie ekonomiczne, gdyż, firmy BCA i ABC są od siebie zależne, ponieważ produkcja firmy BCA jest niezbędna do działań firmy ABC.
Przykład 2
Jeśli w skład grupy VAT, którą założy firma ABC oraz BCA z przykładu nr 1, chciałaby wejść firma CBA, która jest samochodowym dealerem, to czy byłoby to możliwe przy założeniu, że prowadzi ona działalność handlową, a nie produkcyjną jak dwie pozostałe jednostki? W tym przypadku również wystąpi powiązanie ekonomiczne, pomimo tego, że charakter prowadzonej działalności przez firmę CBA jest inny niż pozostałych dwóch członków grupy, to w dalszym ciągu są one od siebie współzależne. Dodatkowo od sprzedaży prowadzonej przez firmę CBA w dużej mierze zależy wysokość przychodów firmy ABC i BCA.
Przykład 3
Firmy ABC, BCA i CBA nie posiadają żadnego powiązania kapitałowego, czyli nie mają prawa do udziału w zysku czy prawa głosu w organach pozostałych członków. Nie posiadają również udziałów w kapitale zakładowym, natomiast łączy je umowa współpracy. Nie możliwym będzie utworzenie grupy VAT, gdyż nie został spełniony warunek powiązania finansowego. Natomiast, gdyby firma CBA, która stanowi funkcję nadzorcy całego procesu posiadała 50% praw głosu w organach kontrolnych ABC i BCA to wówczas utworzenie grupy byłoby możliwe.
Przykład 4
Pan Jan jest dealerem samochodowym, swoją działalność prowadzi w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej. Posiada 55% udziałów w kapitale zakładowym spółki ABC produkującej samochody i 60% prawa udziału w zysku firmy BCA produkującej części samochodowe, z których korzysta firma ABC. Pan Jan jest podatnikiem, który spełnia warunek powiązania finansowego pomiędzy członkami grupy VAT. Firmy te współpracują ze sobą poprzez organizację działań w porozumieniu w sposób częściowy: firma BCA produkuje części samochodowe, z których korzysta firma ABC – produkująca samochody, która to z kolei produkuje samochody, które następnie sprzedawane są przez firmę p. Jana. W tym przypadku został spełniony warunek powiązania organizacyjnego, firmy są współzależne i mają charakter uzupełniający – spełniając przy tym warunek powiązania ekonomicznego. Utworzenie grupy VAT jest możliwe.
Utworzenie grupy VAT w praktyce
Podmioty, które zdecydują się na utworzenie grupy VAT powinny mieć na uwadze, że poprzedzone jest to procedurą omówioną w ustawie o VAT. W celu utworzenia grupy VAT należy dokonać dwóch czynności:
→ zawrzeć umowę grupy VAT pomiędzy członkami wchodzącymi w jej skład;
→ dokonać zgłoszenia rejestracyjnego grupy VAT na formularzu VAT-R.
W myśl art. 15a ust. 10 ustawy o VAT umowę grupy VAT należy utworzyć na piśmie i nie wymaga potwierdzenia notarialnego. Musi jednak zawierać poniższe dane:
→ nazwę grupy VAT z dodatkowym oznaczeniem „grupa VAT” lub „GV”;
→ dane identyfikacyjne podatników tworzących grupę VAT, w tym dane dotyczące oddziału w przypadku podatnika nieposiadającego siedziby na terytorium kraju oraz wysokość kapitału zakładowego każdego z tych podatników;
→ wskazanie przedstawiciela grupy VAT wyznaczonego spośród jej członków;
→ dane identyfikacyjne udziałowców (akcjonariuszy) i wysokość ich udziału w kapitale zakładowym podatników tworzących grupę VAT, posiadających ponad 50% udziałów (akcji) w kapitale zakładowym tych podatników;
→ wskazanie okresu, na jaki grupa VAT została utworzona.
Grupa VAT może być utworzona na dowolny okres, ale nie może być on krótszy niż 3 lata.
W celu późniejszego przedłużenia okresu funkcjonowania grupy VAT, przedstawiciel grupy powinien złożyć do naczelnika urzędu skarbowego nową umowę zawartą pomiędzy członkami grupy najpóźniej na 30 dni przed wygaśnięciem tej dotychczasowej. Właściwość urzędu skarbowego ustalana jest zgodnie z właściwością US przedstawiciela grupy VAT.
Po przygotowaniu umowy grupy VAT przedstawiciel powinien dokonać rejestracji grupy do VAT. Zgodnie z art. 96 ust. 3b ustawy o VAT – należy złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R do naczelnika urzędu skarbowego, dołączając do zgłoszenia umowę grupy VAT. Po rejestracji do VAT status – VAT członków wchodzących w jej skład zostaje zmieniony, bowiem naczelnik urzędu skarbowego wykreśla członków grupy z rejestru czynnych podatników VAT.
Zgodnie z art. 96 ust. 9k ustawy o VAT w chwili wykreślenia grupy VAT z rejestru czynnych podatników VAT urząd skarbowy automatycznie przywraca status VAT podatników wchodzących w skład grupy zgodnie ze statusem, jaki posiadali przed utworzeniem grupy VAT.
Po dokonaniu rejestracji grupy VAT – jest ona widoczna na białej liście podatników VAT. W myśl art. 96b ust. 3c ustawy o VAT w wykazie zostaną udostępnione dane członków wchodzących w skład grupy, w tym numery ich rachunków bankowych. Podmioty, które tworzą grupę VAT nie muszą dodatkowo zgłaszać nowych rachunków bankowych, aby te znalazły się na białej liście. Rozwiązanie to umożliwia kontynuowanie rozliczeń z klientami zewnętrznymi przy użyciu posiadanych rachunków bankowych. Jeżeli w trakcie obowiązywania umowy grupy VAT – któryś z członków będzie chciał grupę opuścić lub do grupy VAT chcielibyśmy dołączyć kolejny podmiot, wówczas koniecznym jest likwidacja obecnej grupy, tworzenie nowej umowy i powołanie nowej grupy VAT. Przedstawiciel grupy VAT ma obowiązek poinformowania naczelnika urzędu skarbowego o zaistniałych zmianach w stanie faktycznym lub prawnym skutkujących naruszeniem warunków uznania grupy VAT za podatnika w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tych zmian.
Rozliczenie w grupie VAT
Nowe regulacje wprowadzają szereg zmian w rozliczaniu transakcji podmiotów należących do grupy VAT. Wzajemne świadczenie usług oraz dostawy towarów nie będą stanowić czynności opodatkowanych – innymi słowy będą one neutralne na gruncie podatku VAT wewnątrz grupy podmiotów. Nie będzie zatem obowiązku dokumentacji takich transakcji fakturami. Podstawą udokumentowania tego typu transakcji może być zwykła nota księgowa.
Dla celów kontrolnych został przewidziany obowiązek ewidencji takich czynności pomiędzy podmiotami w grupie VAT – w formie elektronicznej, co wynika z literalnego brzmienia art. 109 ust. 11g ustawy o VAT – sama ewidencja będzie miała charakter uproszczony i obejmować będzie:
→ nazwę i NIP nabywcy,
→ datę dokonania lub zakończenia dostawy towarów lub wykonania usługi,
→ nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
→ miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
→ kwotę należności ogółem.
Ewidencja ta będzie składana przez podatnika jedynie na żądanie organu podatkowego w terminie 7 dni od dnia doręczenia żądania, co zostało uregulowane w art. 109 ust. 11i.
Podsumowanie
Niewątpliwą zaletą utworzenia grupy VAT jest sytuacja, w której część podmiotów należących do grupy VAT jest stałym płatnikiem VAT, a pozostałe z nich co do zasady stale ubiegają się o zwrot podatku VAT. Bez grupy VAT płynność finansowa jest zaburzona średnio o 2 miesiące. Standardowy termin zwrotu podatku VAT wynosi 60 dni, co powoduje zamrożenie środków pieniężnych jednostki na rachunku bankowym organu podatkowego. Ponadto wraz z postanowieniem o zwrocie VAT bardzo często występują czynności sprawdzające czy kontrole, które wymagają często poświęcenia czasu na przygotowanie dokumentacji źródłowej i innych, wymaganych przez organ podatkowych dokumentów. Utworzenie grupy VAT pozwala na zbilansowanie rozliczeń VAT wewnątrz jednostek będących w grupie VAT. Proponowane przez Ministerstwo Finansów zmiany wchodzą w życie 1 lipca 2022 r. Jest to dobrowolne rozwiązanie dla przedsiębiorców, w ramach którego dla celów podatku VAT – grupa powiązanych jednostek stanie się jednym podatnikiem VAT i będzie przygotowywać jedno, skonsolidowane rozliczenie podatku VAT. Poza uproszczeniem i upłynnieniem rozliczeń wewnątrz grupy – występują również ryzyka w związku z utworzeniem grupy VAT, m.in. jest to solidarna odpowiedzialność podmiotów grupy za zobowiązania z tytułu podatku VAT. Odpowiedzialność ta obejmować będzie okres po utracie przez grupę statusu odrębnego podatnika, aż do upływu terminu przedawnienia.
Możesz zobaczyć ten artykuł, jak i wiele innych w naszym portalu Controlling 24. Wystarczy, że klikniesz tutaj.
