2010 r. będzie lepszy
l Choć nie podzielamy najbardziej pesymistycznych prognoz o polskiej gospodarce, mówiących o recesji w tym roku, to nie ma wątpliwości, że najbliższe kwartały będą bardzo trudne. Czeka nas okres spadku inwestycji, spadku eksportu i spadku zatrudnienia. Szukając jednak pozytywów, można mieć nadzieję, że druga połowa będzie nieco lepsza.
l Nasza prognoza tempa wzrostu gospodarczego wynosi obecnie 2%. Na kolejne zmiany prognoz miały wpływ głównie kiepskie dane makroekonomiczne w kraju i za granicą. Oczekujemy, że zarówno w strefie euro, jak i w USA dodatni wzrost PKB w ujęciu rocznym nastąpi dopiero w drugim kwartale 2010 r., choć gospodarki te zaczną się odbijać od dna pod koniec tego roku. Choć 2010 r. będzie lepszym rokiem w skali globalnej, a co za tym idzie - również w Polsce, będzie to rok z tempem wzrostu gospodarczego wciąż poniżej potencjału.
l Niższe tempo wzrostu gospodarczego będzie sprzyjało obniżaniu inflacji, która w tym roku spadnie do poziomu celu inflacyjnego (2,5%). Oznacza to kolejne obniżki stóp procentowych, raczej nie w skali zaaplikowanej w grudniu 2008 r. (75 pb), ale ich łączna skala przekroczy w najbliższych miesiącach kolejne 100 pb. W porównaniu z naszą prognozą spadku stopy referencyjnej do 3,5% w pierwszej połowie roku, rynki finansowe wyceniają większą skalę ekspansji polityki pieniężnej. Dalszym obniżkom nie powinna nawet przeszkodzić sytuacja na rynku walutowym (stosunkowo słaby złoty). Wszystko wskazuje na to, że kurs EUR/PLN będzie średnio na wyższych poziomach w stosunku do naszych wcześniejszych prognoz.
l Mimo bardzo trudnych warunków gospodarczych, znacznego spowolnienia PKB, co będzie miało wpływ na dochody i deficyt budżetowy, oraz bardzo dużej zmienności na rynku walutowym rząd podtrzymuje chęć wejścia do ERM2 w I połowie 2009 r. Co więcej, ma to nastąpić bez wcześniejszego przeprowadzenia zmian w konstytucji (brak na to zgody PiS, brak woli PO na przeprowadzenie referendum), co naszym zdaniem naraża proces wejścia do strefy euro na duże ryzyko. Niepewność polityczna na ponad dwa lata przed wyborami jest w Polsce na tyle duża, że nikt nas nie zapewni, że wchodzimy do (być może bardzo kosztownego) ERM2 tylko na dwa lata. Tym bardziej, że sytuacja makroekonomiczna i tak może wymusić na rządzie zmianę planów przyjęcia euro (ryzyko niespełnienia kryteriów).
Prognozy 2009 - strona popytowa gospodarki
l W trakcie 2009 r. konsumpcja będzie stopniowo słabła głównie jako efekt negatywnych zmian na rynku pracy. Spadek nominalnej dynamiki funduszu płac będzie znaczny (w firmach z 15,7% r/r średnio w 2008 r. do 3% r/r w 2009 r., w całej gospodarce z 13,6% do 3,3%), choć realna dynamika obniży się nieco mniej dzięki spadkowi inflacji. Ponadto ponownie znaczna będzie skala waloryzacji rent i emerytur (ok. 6%). Co więcej, dodatkowym wsparciem dla dynamiki dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych ogółem będą zmiany w PIT i VAT (według rządu w kieszeniach podatników zostanie 8 mld zł z PIT i 2 mld zł z VAT), ale większość środków z obniżki PIT trafi do osób o wyższych dochodach, a więc niższej skłonności do konsumpcji.
l Wsparciem dla aktywności inwestycyjnej będzie zwiększony napływ środków z UE (o ok. 10 mld zł, odpowiadając za ponad 0,5 pp wzrostu PKB), co w pewnym stopniu zniweluje mniejszy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (zakładamy spadek BIZ o 50%, zabierający ponad 1,5 pp wzrostu PKB). Duża niepewność wiąże się z efektami rządowego „planu stabilności i rozwoju”. Niemniej wartość wzrostu limitu poręczeń i gwarancji oraz dodatkowej akcji kredytowej z BGK jest porównywalna z przyrostem kredytów dla firm w 2008 r. (ponad 40 mld zł).
l Wyniki eksportu będą zależeć od wzrostu PKB w UE, choć w przypadku polskich towarów i usług może wystąpić pozytywny efekt substytucyjny. Jednocześnie słabszy popyt krajowy (przy dużej jego importochłonności szczególnie w przypadku inwestycji) doprowadzi do silnego obniżenia dynamiki importu, co zapewni dodatni wkład eksportu netto do wzrostu PKB.
l Deficyt obrotów bieżących w ciągu roku obniży się według nas z 5,3% do 4,8% PKB, ale pogorszy się struktura jego finansowania (co prawda pokrycie funduszami UE zwiększy z 29% do 43%, ale w przypadku BIZ zakładamy spadek z 49% do 27%).
Prognozy 2009 - strona podażowa gospodarki
l Patrząc na perspektywy aktywności gospodarczej od strony podażowej, sytuacja rysuje się najgorzej w budownictwie, gdzie w całym roku spodziewamy się spadku wartości dodanej o 1,9%, a produkcji budowlano-montażowej o 3,2% wobec wzrostu o odpowiednio 11,7% i 13,7% w 2008 r. Będzie się to wiązać z zahamowaniem aktywności inwestycyjnej firm (w tym z tytułu mniejszego napływu BIZ) oraz zmniejszoną ilością projektów na rynku nieruchomości. Czynnikiem stabilizującym aktywność w budownictwie będzie zwiększona realizacja projektów infrastrukturalnych finansowych przez fundusze UE.
l Spadku wartości dodanej i produkcji spodziewamy się również w przemyśle (odpowiednio o 1% i 0,6% wobec wzrostów o 3% i 4,1% w 2008 r.). Dotyczy to w szczególności branż o znacznym stopniu orientacji na eksport. Będą one w dalszym ciągu odczuwać załamanie koniunktury u głównych partnerów handlowych Polski, głównie w Niemczech, które mają ok. 25% udziału w polskim eksporcie (zakładamy, że recesja w największej gospodarce Europy będzie głębsza niż średnio w strefie euro).
l Dla wartości dodanej w usługach rynkowych (element PKB od strony podażowej związany z popytem konsumpcyjnym) i sprzedaży detalicznej również prognozujemy obniżenie dynamiki. Ale w obu przypadkach spodziewamy się, że pozostanie ona na plusie - przewidujemy odpowiednio spowolnienie wzrostu do 3,5% z 5,3% oraz do 3,9% z 13,2%. Wzrost sprzedaży detalicznej w pierwszej połowie roku będzie pod wpływem bardzo silnego załamania rocznej dynamiki sprzedaży samochodów (silny spadek popytu na auta w warunkach kryzysu oraz efekt wysokiej bazy). W dalszej części roku coraz bardziej widoczny będzie efekt malejącej dynamiki dochodów na wszystkie komponenty sprzedaży.
Prognozy 2009 - procesy inflacyjne
l Znaczne osłabienie popytu wewnętrznego i zmniejszenie napięć na rynku pracy (a więc presji kosztowej z tym związanej) działa w kierunku osłabienia fundamentalnej presji inflacyjnej (niezwiązanej z czynnikami egzogenicznymi). Już w ostatnim kwartale 2008 r. widoczne było obniżenie rocznej dynamiki cen w niektórych kategoriach usług (np. restauracje i hotele).
l Najsilniej na obniżenie inflacji będzie jednak wpływać działanie czynników egzogenicznych, czyli przede wszystkim cen żywności i surowców. Widoczne już od szeregu miesięcy silne spadki cen surowców rolnych na świecie i zdecydowanej większości towarów rolnych w kraju spowodują według nas, że roczna dynamika cen żywności i napojów bezalkoholowych ulegnie w 2009 r. znacznemu obniżeniu (do ok. 2% z ok. 6%). Zakładamy również, że w 2009 r. ujemna będzie roczna dynamika cen w transporcie (efekt założenia, że średnia cena baryłki ropy w 2009 r. wyniesie niespełna 50 USD wobec blisko 100 USD w 2008 r.).
l Elementem ograniczającym w kraju dezinflacyjny wpływ spadku cen surowców rolnych i przemysłowych na świecie jest osłabienie złotego. Ale według naszych szacunków zniweluje to tylko część spadku cen światowych.
l Czynnikiem najsilniej inflacjogennym pozostaną koszty użytkowania mieszkania i nośników energii (roczna dynamika w 2009 r. delikatny spadek do 8,5% z 9,1% w 2008 r.). Zakładamy przy tym, że zaakceptowana w styczniu przez URE podwyżka cen energii elektrycznej o 10% będzie jedyna w roku, a ceny gazu pozostaną przez cały rok bez zmian, choć URE wspominał o możliwości obniżenia taryfy na gaz.
l W sumie spodziewamy się, że inflacja CPI powróci do celu w czerwcu, a CPI bez cen żywności i energii już w styczniu spadnie poniżej celu. Choć stara inflacja netto dopiero pod koniec roku spadłaby w pobliże celu.
Prognozy 2009 - kredyty i depozyty
l Prognozujemy, że w trakcie tego roku dynamika kredytów ogółem ulegnie znacznemu obniżeniu, do 7,5% na koniec 2009 r. z ok. 35% w grudniu 2008 r., w przypadku kredytów dla gospodarstw domowych do 8% z blisko 40%, a w przypadku kredytów dla firm do 5,5% z ponad 25%. Spadkowi dynamiki kredytów będzie towarzyszyć znaczne obniżenie dynamiki depozytów ogółem, do 5,5% z blisko 20% na koniec 2008 r. Roczny przyrost depozytów osób prywatnych zmniejszy się do 11,5% z ok. 26%, a pozostałych depozytów do -1,6% z prawie 12%.
l W przypadku kredytów zadziała efekt kursowy (zakładamy, że na koniec 2009 r. złoty będzie mocniejszy niż na koniec 2008 r.). Dodatkowo zadziała wyraźne zaostrzenie warunków kredytowych (własne działania banków oraz oczekiwane wprowadzenie rekomendacji T przez KNF) oraz spadek zdolności kredytowej klientów (gorzej na rynku pracy). Najsilniej obniży się dynamika kredytów mieszkaniowych - działanie wspomnianych wyżej czynników oraz tego, że część potencjalnych kredytobiorców może wstrzymywać się z zakupem nieruchomości przez cały 2009 r. w oczekiwaniu na spadek cen. Z drugiej strony, pewien pozytywny wpływ zmian w programie dopłat do kredytów.
l Kredyty dla firm zanotują wg nas słabszy przyrost ze względu na zaostrzenie warunków przez banki oraz słabszą aktywność inwestycyjną firm przy wzroście udziału własnych środków w finansowaniu inwestycji (efekt utrudnionego dostępu do kredytu). Depozyty firm spadną według nas z powodu pogorszenia wyników finansowych przy jednoczesnym wzroście udziału środków własnych w inwestycjach. Przyrost depozytów ludności będzie natomiast niższy ze względu na gorszą sytuację na rynku pracy, spadek oprocentowania lokat (widoczny już na początku roku), a w II połowie roku dodatkowo z powodu możliwego początku przepływu części środków w bardziej ryzykowne aktywa.
