Konsolidacja sprawozdań finansowych – wybrane zagadnienia

Skonsolidowane sprawozdanie finansowe nie sprowadza się wyłącznie do prostego zagregowania danych finansowych poszczególnych jednostek. Taka agregacja stanowi punkt wyjścia do dalszych czynności mających na celu sporządzenie skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Główne wyzwanie polega na dokonaniu stosownych korekt konsolidacyjnych, których celem jest wygenerowanie finalnych danych skonsolidowanych. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe prezentuje obraz grupy kapitałowej „oczyszczony” m.in. ze skutków transakcji, które nie zostały zawarte ze stronami trzecimi, czyli transakcji, które nie wystąpiły z punktu widzenia całej organizacji. Skonsolidowane sprawozdania wprawdzie nie służą rozliczeniom podatkowym ani rozliczeniom z właścicielami (tę rolę pełnią sprawozdania jednostkowe), tym niemniej odgrywają istotną rolę gospodarczą, ponieważ obejmują urealnione informacje o danej grupie jako organizacji gospodarczej. Dużo łatwiej jest analizować jedno skonsolidowane sprawozdanie finansowe niż dziesięć jednostkowych.

Kluczowe zagadnienia

Spektrum kwestii do wzięcia pod uwagę w procesie konsolidacji jest szerokie. Kluczowe zagadnienia obejmują poniższe obszary:

• zasady sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego zgodnie z ustawą o rachunkowości/MSSF,
• zasady rachunkowości w grupie kapitałowej,
• organizacja procesu konsolidacji w grupie kapitałowej,
• dokumentację konsolidacyjną,
• zasady konsolidacji metodą pełną,
• utworzenie/nabycie udziałów w jednostce zależnej,
• podwyższenie kapitału podstawowego w jednostce zależnej,
• zakup dodatkowych udziałów w jednostce zależnej,
• kapitał mniejszości na dzień objęcia kontroli i w kolejnych latach obrotowych,
• wartość godziwą aktywów netto na dzień nabycia kontroli i w kolejnych latach obrotowych,
• zasady ustalania wartości firmy i ujemnej wartości firmy,
• testy na utratę wartości dla wartości firmy,
• odpisy aktualizujące wartość udziałów w jednostkach zależnych,
• eliminację dywidend,
• eiminację należności i zobowiązań oraz przychodów i kosztów jednostek objętych konsolidacją metodą pełną,
• niezrealizowane zyski i straty na sprzedaży składników zapasów,
• niezrealizowane zyski i straty na sprzedaży środków trwałych,
• sprzedaż całości lub części udziałów w jednostce zależnej,
• zasady przeliczania sprawozdania finansowego zagranicznej jednostki zależnej, ustalenie różnic kursowych z przeliczenia kapitału własnego, eliminacja transakcji z zagranicznymi jednostkami zależnymi,
• zasady wyceny metodą praw własności,
• wycena udziałów metodą praw własności w kolejnych latach obrotowych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym,
• rozliczenie zakupu dodatkowych udziałów w jednostce stowarzyszonej (zmiana statusu jednostki – ze stowarzyszonej na zależną),
• sprzedaż udziałów w jednostce stowarzyszonej.

Przebieg procesu sprawozdawczego

Zorganizowanie procesu sprawozdawczego powinno być zaplanowane z wyprzedzeniem i brać pod uwagę:

• zasady zbierania informacji o strukturze grupy kapitałowej i jej aktualizowania na każdy dzień bilansowy,
• zasady włączania do/wyłączania z konsolidacji jednostek grupy kapitałowej z tytułu nabycia/utraty kontroli,
• zasady wyceny aktywów netto nabytych jednostek według wartości godziwej,
• zasady ustalania dodatniej i ujemnej wartości firmy, jak również jej amortyzacji (wg polskich zasad rachunkowości wartość firmy podlega amortyzacji),
• określenie poziomu istotności dla sprawozdania skonsolidowanego, jeśli taki parametr jest zakładany,
• wzór pakietu konsolidacyjnego dla jednostek podporządkowanych,
• wzór pakietu do wypełnienia przez poszczególne działy (np. sprawy sądowe, zobowiązania warunkowe – do uzupełnienia przez dział prawny),
• wzór danych do wypełnienia, dotyczących transakcji wzajemnych w ramach grupy kapitałowej – dotyczy danych bilansowych, rachunku zysków i strat, jak również przepływów pieniężnych w ramach grupy kapitałowej (np. udzielenie pożyczki jednostce zależnej przez spółkę-matkę),
• harmonogram prac, zakresy zadań i obowiązków, wyznaczony przez kierownictwo jednostki dominującej koordynator procesu sprawozdawczego.