Dywidenda a skutki podatkowe

Zgodnie z art. 191 k.s.h.¹ wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Umowa spółki zaś może przewidywać inny sposób podziału zysku. Jeżeli jedna umowa nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów.

Udział w zysku

Zgodnie z art. 347 k.s.h. akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym, zbadanym przez biegłego rewidenta, który został przeznaczony przez walne zgromadzenie do wypłaty akcjonariuszom. Zysk rozdziela się w stosunku do liczby akcji. Jeżeli akcje nie są całkowicie pokryte, zysk rozdziela się w stosunku do dokonanych wpłat na akcje. Statut jednak może przewidywać inny sposób podziału zysku.

Prawa wspólników do dywidendy nie ogranicza istniejąca, niepokryta przez spółkę strata, bo w aktualnym stanie prawnym nie istnieje obowiązek pokrycia przez spółkę straty. Nabyte przez wspólnika prawo do dywidendy nie może być już przedmiotem rozporządzeń spółki (np. przez zmianę uchwały zgromadzenia o przeznaczeniu określonej części zysku na dywidendę), chyba że za zgodą wszystkich uprawnionych. Prawo do uchwalonej przez zgromadzenie dywidendy (roszczenie o wypłatę dywidendy) może być przedmiotem obrotu (np. przelewu). Nie dotyczy to przywiązanego do udziału (akcji) prawa wspólnika do udziału w zysku, bo to nie może być przeniesione bez przeniesienia udziału (akcji).

Wyliczenie dywidendy

Kwotę zysku do podziału wylicza się wedle zasad określonych w art. 192 albo art. 348 § 1 k.s.h. Kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe. Punktem wyjścia określenia podstawy naliczenia dywidendy jest zatem zysk za ostatni rok obrotowy, co mogłoby sugerować, że nie jest dopuszczalna wypłata dywidendy za rok, w którym spółka nie osiągnęła czystego zysku. Jednakże wobec powiększania podstawy o zysk „zmagazynowany” w spółce nie można wykluczyć takiej sytuacji, w której spółka będzie mogła wypłacić dywidendę, mimo że w danym roku nie osiągnięto czystego zysku.

Podstawa naliczenia dywidendy jest powiększana o „kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału”. Nie chodzi tu zatem o każdy kapitał rezerwowy (zapasowy), tylko o taką część odnośnego kapitału, która została utworzona z zysku (a nie np. ze środków agio) i która zarazem nie jest wyłączona – z mocy ustawy albo umowy spółki – od podziału między wspólników.

Z praktycznego punktu widzenia doniosłe znaczenie mają także wartości, o które musi być pomniejszona podstawa naliczenia dywidendy. I tak przede wszystkim zysk z ostatniego roku obrotowego musi być pomniejszony o „poniesione straty”. Chodzi tu o straty poniesione we wcześniejszych latach obrotowych, które nie zostały jeszcze pokryte czy to z kapitałów zapasowego lub rezerwowych, czy to z zysku z lat następnych. Ponadto podstawę wyliczenia dywidendy pomniejsza się zawsze o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane na kapitały zapasowy lub rezerwowe, które nie mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy oraz o wartość posiadanych przez spółkę udziałów (akcji) własnych. Dywidenda, co do zasady, powinna być wypłacana w gotówce. Odmienne rozwiązanie jest dopuszczalne, jak się wydaje, tylko wówczas gdy zostało przewidziane w umowie spółki.

Termin wypłaty dywidendy

Terminem wypłaty dywidendy jest dzień, w którym spółka jest obowiązana spełnić świadczenie na rzecz wspólnika (wymagalność roszczenia o wypłatę dywidendy). Podjęcie przez zgromadzenie uchwały o przeznaczeniu zysku do wypłaty wspólnikom powoduje powstanie odpowiednich ich roszczeń, których wymagalność zależy od przyjętej daty wypłaty dywidendy.

W spółkach z o.o. i niepublicznych spółkach akcyjnych termin wypłaty dywidendy może być określony w uchwale zgromadzenia. Jeżeli takiej decyzji brak, wypłata powinna nastąpić możliwie w jak najkrótszym terminie, zważając na możliwości spółki. Wypada jednak zauważyć, że w takim przypadku – wedle niektórych poglądów – zastosowanie winien znaleźć przepis art. 455 k.c., który zobowiązuje spółkę do wypłaty niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (wspólnika).

Inaczej rzecz się przedstawia w przypadku spółek publicznych. Bowiem z mocy przepisu art. 348 § 4 zdanie pierwsze k.s.h. – „zwyczajne walne zgromadzenie ma obowiązek ustalić termin wypłaty dywidendy”.