Przeciwdziałania nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych - po zmianach

Ustawą z 4 listopada 2022 r. dokonano licznych zmian w ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej: ustawa). Dotyczą one głównie dwóch obszarów, mianowicie:

→ sprawozdań o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych oraz

→ postępowania w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przed Prezesem UOKiK.

Ponadto nowelizacja uregulowała dwie nowe kwestie, mianowicie:

→ składania oświadczeń o statusie dużego przedsiębiorcy oraz

→ zbycia wierzytelności.

Przy zawieraniu umów przedsiębiorcy muszą teraz zwrócić na nie szczególną uwagę.

Należy podkreślić, że regulacje odnoszące się do terminów płatności, dochodzenia odsetek za opóźnienie czy zryczałtowanej kwoty rekompensaty odzyskiwania należności nie uległy zmianom (zob. „Zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych – rozwiązania prawne”).

Oświadczenie o statusie dużego przedsiębiorcy i jego zmianach

Dotychczas duży przedsiębiorca musiał składać oświadczenie o statusie dużego przedsiębiorcy, gdy występował w transakcji w roli dłużnika. Po zmianach oświadczenie składać będzie także wtedy, gdy występuje w roli wierzyciela. Ponadto przedsiębiorca jest teraz zobowiązany do składania nie tylko oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy, ale również oświadczenia o uzyskaniu statusu dużego przedsiębiorcy albo utracie tego statusu. Z nowego brzmienia art. 4c ustawy (obowiązującego od 8 grudnia 2022 r.) wynika, że oświadczenie o uzyskaniu statusu dużego przedsiębiorcy albo utracie tego statusu powinno być złożone, jeżeli strony zawarły wcześniej co najmniej jedną transakcję handlową przed uzyskaniem/utratą tego statusu.

Każde z oświadczeń składa się jednokrotnie, najpóźniej w momencie zawarcia transakcji, w formie, w jakiej jest zawierana dana transakcja handlowa, przy czym jednokrotność w przypadku oświadczenia o uzyskaniu albo utracie statusu dużego przedsiębiorcy dotyczy okresu obowiązywania danego oświadczenia. Zatem, gdy przedsiębiorca, pozostając w danej relacji biznesowej, kilkukrotnie utracił i uzyskał status dużego przedsiębiorcy, za każdym razem jest zobligowany do złożenia właściwego oświadczenia drugiej stronie transakcji.

Przelew wierzytelności – zniesienie ograniczeń umownych

Niezwykle istotną zmianą jest dodanie przepisu art. 9a ustawy (od 24 stycznia 2023 r.), ułatwiającego mikroprzedsiębiorcy, małemu przedsiębiorcy albo średniemu przedsiębiorcy (MŚP) dokonanie przelewu wierzytelności wynikającej z transakcji handlowej zawartej z dużym przedsiębiorcą.

Chodzi o poprawę płynności finansowej wierzycieli będących MŚP w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, przez zniesienie umownego zakazu przelewu wierzytelności oraz innych postanowień umownych mających ten sam cel. Chodzi o zwalczenie ograniczeń w prawie wierzyciela do przelewu wierzytelności, takich jak np. wymóg zgody dłużnika na przelew wierzytelności. Według ustawodawcy te ograniczenia są nadużywane, co w efekcie może prowadzić do utraty płynności, a w konsekwencji do zatorów płatniczych. Nie powinno być tak, aby dłużnik, który nie wywiązuje się ze swoich podstawowych obowiązków umownych (zapłaty świadczenia pieniężnego w terminie), mógł jednocześnie powoływać się na zastrzeżenie umowne wyłączające lub ograniczające prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności. Dokonana zmiana przepisów sprawi, że w przypadkach gdy zapłata nie nastąpi w terminie określonym w umowie, zastrzeżenie umowne wyłączające albo ograniczające prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności stanie się bezskuteczne. Od tej reguły został przewidziany jeden wyjątek. Nie będzie ona stosowana do transakcji handlowych, w których dłużnikiem będzie podmiot publiczny.

Zatem gdy wierzyciel (mikro-, mały lub średni przedsiębiorca) nie otrzyma zapłaty w terminie od dłużnika (dużego przedsiębiorcy, z wyjątkiem gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny ), to będzie mógł sprzedać wierzytelność, nawet gdy umowa zawierała zastrzeżenie wyłączające lub ograniczające to prawo.

Przywołany przepis nie będzie stosowany do transakcji handlowych zawartych:

→ przed 24 stycznia 2023 r., a także

→ w wyniku przeprowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego wszczętych przed 24 stycznia 2023 r.