Każde przedsiębiorstwo w trakcie swojej działalności dochodzi do momentu, w którym musi wesprzeć się finansowaniem z zewnątrz. Powody mogą być różne – od przejściowych problemów z płynnością aż po realizację inwestycji, np. budowy nowej fabryki. W takiej chwili osoby zarządzające finansami danego podmiotu muszą zdecydować, czy skorzystać z finansowania krótkoterminowego czy też długoterminowego i w jakiej postaci. Każde z nich ma swoje wady i zalety, których zarządzający muszą być świadomi, dokonując wyboru.
Finansowanie krótkoterminowe – instrumenty
Wybór odpowiedniego źródła finansowania zależy od wielu czynników, jak np.: celów firmy, aktualnej strategii i potrzeb. Ponadto przedsiębiorca, decydując się na finansowanie, powinien rozważyć następujące aspekty:
→ dostępność wybranego źródła finansowania,
→ poziom ryzyka mierzony zmiennością stopy oprocentowania,
→ efektywny koszt pozyskania kapitału.
Analizując dany instrument oraz biorąc pod uwagę powyższe aspekty można zidentyfikować wady i zalety każdego rozwiązania. Pierwszą grupą instrumentów są instrumenty krótkoterminowego finansowania, o maksymalnie rocznym terminie uregulowania, które służą do zaspokojenia bieżących wydatków – przede wszystkim potrzeb w ramach kapitału obrotowego. W ramach finansowania krótkoterminowego najważniejsze instrumenty do wyboru to:
→ krótkoterminowa pożyczka bankowa,
→ kredyt obrotowy (w rachunku bieżącym),
→ kredyt kupiecki,
→ faktoring.
Finansowanie krótkoterminowe – kredyt bankowy (do roku)
Krótkoterminowa pożyczka (kredyt bankowy) to drugi najbardziej popularny (zaraz po kredycie kupieckim) instrument w ramach finansowania krótkoterminowego. Przedsiębiorstwo pożycza od banku pewną kwotę i podpisuje umowę, w której zobowiązuje się do spłaty pożyczonej kwoty wraz z należnymi bankowi odsetkami. Kapitał może być spłacany w równych kwotach w trakcie okresu kredytowania lub jednorazowo i w całości na koniec okresu. Jeśli podmiot nie jest w stanie uregulować swojego zobowiązania wobec banku w części lub całości, to bank może zażądać natychmiastowej spłaty całej kwoty.
Zalety krótkoterminowej pożyczki:
→ Pewne źródło finansowania – zarówno bank można traktować jako bardzo wiarygodne źródło pozyskania środków finansowych, jak i samą umowę, gdyż – o ile podmiot pożyczający nie ma problemów z regulowaniem zobowiązania – umowa nie może zostać zerwana;
→ Kwoty odsetek mogą zostać ustalone w równych kwotach, co daje przewidywalność w zakresie zarządzania kapitałem obrotowym.
Wady krótkoterminowej pożyczki:
→ Podmiot pożyczający musi płacić odsetki od całości pożyczonego kapitału, nawet jeśli nie wykorzystał wszystkich środków;
→ Potencjalnie wysoka stopa procentowa (np. wynikająca z braku zabezpieczeń).
Finansowanie krótkoterminowe – kredyt obrotowy (w rachunku bieżącym)
Kredyt ten (podobnie jak reszta instrumentów z tej kategorii) może zostać wykorzystany do sfinansowania bieżących potrzeb, jak np. zakup surowców czy wypłatę wynagrodzeń. Jest to kolejna forma pozyskania kapitału, w której główną rolę odgrywa bank, lecz tym razem mowa nie o jednej pożyczce, lecz o określonym limicie w rachunku bieżącym, do którego podmiot może się zadłużyć. Bank wyznacza termin spłaty zadłużenia. Decydując się na kredyt obrotowy należy wziąć pod uwagę koszty, takie jak oprocentowanie, opłaty, prowizje i kapitalizację odsetek. Ponadto firma musi spełniać określone warunki, by taki kredyt otrzymać, np. posiadać zdolność do spłaty zobowiązania wraz z odsetkami. Bank może także wymagać obciążenia hipoteki.
Zalety kredytu obrotowego:
→ mniej formalny instrument od pożyczki bankowej oraz dający większą elastyczność w zakresie rozporządzania środkami,
→ podmiot pożycza jedynie tyle środków, ile potrzebuje,
→ odsetki płatne jedynie od kwoty realnie pożyczonej i wykorzystanej, nawet jeśli limit w rachunku bieżącym jest wyższy niż wykorzystana kwota,
→ podmiot nie musi każdorazowo informować banku o chęci skorzystania ze środków w ramach kredytu obrotowego.
Wady kredytu obrotowego:
→ zmienne stopy oprocentowania, które utrudniają zarządzanie kapitałem obrotowym,
→ znaczące opłaty za przekroczenie ustalonego limitu w rachunku bieżącym.
Finansowanie krótkoterminowe – zobowiązania handlowe (kredyt kupiecki)
Kolejne, i co najważniejsze darmowe, źródło finansowania zewnętrznego to zobowiązania handlowe, które powstają w momencie zakupu na kredyt kupiecki. Na ogół podmioty nie mają problemów z jego uzyskaniem, zwłaszcza gdy mówimy o dłuższej relacji handlowej na linii kontrahent–dostawca. Jednak mogą zdarzyć się sytuacje, gdy o kredyt kupiecki będzie trudno. Taki problem mogą mieć na przykład nowe firmy, nieznane dostawcom, obarczone większym ryzykiem powstania należności nieściągalnych.
Zalety kredytu kupieckiego:
→ darmowe źródło finansowania – w momencie zaciągania kredytu kupieckiego nie powstają zobowiązania odsetkowe,
→ rosnąca dostępność wraz z rozwojem firmy – duże, transparentne firmy o dłuższych relacjach mają dużo mniejszy problem z uzyskaniem kredytu kupieckiego,
→ nie wymaga znaczących zabezpieczeń.
Wady kredytu kupieckiego:
→ opóźniona płatność może skutkować w najlepszym razie ponagleniami i telefonami, a w najgorszym karami pieniężnymi oraz pogorszeniem relacji i niechęcią w zakresie udzielania kolejnych kredytów w przyszłości. Może również prowadzić do całkowitego zerwania relacji z dostawcą lub krótszych terminów płatności;
→ nadmierne i nieuzasadnione korzystanie z kredytu kupieckiego może skutkować problemami z płynnością;
→ pozornie bezpłatny instrument, gdyż na ogół kredyt ten ma wliczoną wyższą marżę w cenę produktu;
→ utrata potencjalnego rabatu, jaki firma mogłaby otrzymać od dostawcy, gdyby nie skorzystała z kredytu kupieckiego.
Finansowanie krótkoterminowe – faktoring
Faktoring ma miejsce, gdy przedsiębiorstwo sprzedaje towary swoim klientom, udzielając im kredytu kupieckiego, a należności z tego tytułu otrzymuje od instytucji finansowej, która świadczy usługi faktoringu. W ramach umowy faktor przejmuje na siebie nieprzeterminowane należności wraz z dokumentami handlowymi, a w zamian płaci w określonym trybie oraz czasie całość lub część kwoty (należności) zapisaną w umowie dla faktoranta. Następnie faktor kontaktuje się bezpośrednio z dłużnikiem w celu uregulowania płatności w terminie przewidzianym w umowie. W praktyce gospodarczej można się spotkać z dwoma typami faktoringu – pełnym oraz niepełnym. W przypadku faktoringu pełnego, nawet jeśli dłużnik nie spłaci faktorowi zobowiązań w terminie, to nie następuje regres wobec wierzyciela (w niepełnym regres następuje).
Dzięki faktoringowi podmiot ściąga należności już przed terminem wymagalności, co oznacza, że szybciej uzyskuje środki pieniężne, które może zainwestować ponownie. Szybszy spływ należności to również większa płynność oraz łatwiejsze zarządzanie kapitałem obrotowym netto. Ponadto firmy stosujące faktoring uzyskują profesjonalną obsługę procesu windykacji.
Zalety faktoringu:
→ natychmiastowy spływ gotówki,
→ poprawia płynność firmy oraz usprawnia zarządzanie KON,
→ daje możliwość szybszego, ponownego zainwestowania kapitału,
→ profesjonalna obsługa w zakresie ściągania należności,
→ oszczędności wynikające z faktu, że ma miejsce outsourcing w zakresie ściągania należności,
→ podmiot (zwłaszcza dynamicznie rosnący) minimalizuje za pomocą faktoringu ryzyko tzw. overtrading,
→ faktor w pierwszej kolejności ocenia kontrahenta, a nie potencjalnego faktoranta (w przeciwieństwie do pożyczki bankowej).
Wady faktoringu:
→ potencjalne pogorszenie relacji z kontrahentem,
→ zazwyczaj koszt faktoringu (zwłaszcza pełnego) jest znaczący – mowa tu o oprocentowaniu zbliżonym do kredytu bankowego, prowizji przygotowawczej, prowizji za przejęcie ryzyka niewypłacalności odbiorców oraz prowizji administracyjnej,
→ wiedza oraz procesy w zakresie ściągania należności zostają niejako utracone wskutek outsourcingu.
Finansowanie długoterminowe – instrumenty
W przeciwieństwie do finansowania krótkoterminowego, które ma zabezpieczyć bieżące potrzeby, finansowanie długoterminowe jest zazwyczaj potrzebne do rozpoczęcia inwestycji, utworzenia nowego biznesu lub rozwoju obecnego biznesu na rynkach zagranicznych. Okres spłaty zadłużenia wynosi co najmniej rok. W tym wypadku wybór wydaje się znacznie większy, jak i koszt samego finansowania. Poniżej wybrano i opisano najważniejsze metody finansowania dostępne na rynku.
Finansowanie długoterminowe – kredyt bankowy
Kredyt bankowy to pierwsza forma finansowania, która już została opisana powyżej, ponieważ można zaciągnąć kredyt na długi, jak i krótki (do roku) okres. W tym jednak konkretnym wypadku nie mówimy już o pożyczce krótkoterminowej, czy kredycie obrotowym, ale o kredycie inwestycyjnym na sfinansowanie konkretnej inwestycji. Jest to droga forma finansowania, a co więcej, trudno otrzymać kredyt inwestycyjny będąc małą firmą. Ponadto, uzyskanie takiego kredytu to długotrwały proces wymagający wielu formalności.
Finansowanie długoterminowe – dotacje i dofinansowania
Dotacje i dofinansowania stały się szczególnie popularną formą w momencie wstąpienia Polski do UE, dlatego są wymieniane już jako drugie. Dotacje można otrzymać na różne cele związane z działalnością gospodarczą. Zazwyczaj udzielane podmiotom, które realizują cele zgodne z polityką gospodarczą państwa lub danego regionu. Zależnie od umowy, dofinansowanie przyjmuje postać zwrotną lub bezzwrotną.
Zalety dotacji:
→ W przypadku bezzwrotnej dotacji darmowe źródło dofinansowania;
→ Wspomaga i stymuluje szybki wzrost firmy;
→ Poprawia konkurencyjność firmy na rynku lokalnym oraz zagranicznym.
Wady dotacji:
→ Skomplikowane i długie procedury uzyskania dotacji. Trzeba spełnić wiele wymogów formalnych;
→ Dotacje podlegają ścisłemu nadzorowi – sprawdzany jest sposób wydania uzyskanych środków (muszą zostać wykorzystane zgodnie z ustalonym planem);
→ Środki można uzyskać jedynie na określone w danym programie cele.
Finansowanie długoterminowe – emisja akcji
Kolejna forma finansowania to przekształcenie firmy w spółkę publiczną, co umożliwia emisję akcji i notowanie na GPW w Warszawie na Rynku Głównym bądź na New Connect. Emisja akcji podwyższa kapitał własny (najpierw tworzy się nowe akcje, które następnie są wprowadzane do obrotu). Pozwala to na uzyskanie dodatkowych środków na rozwój zarówno z rąk inwestorów instytucjonalnych, jak i indywidualnych. Samo wejście na giełdę jest czasochłonne, nakłada obowiązek szczegółowego raportowania działań i stanu finansów oraz wiąże się z wieloma procedurami i kosztami, lecz znacząco zwiększa transparentność oraz atrakcyjność w oczach inwestorów. Emisji można dokonać w formule publicznej bądź prywatnej. Z tejże formy dofinansowania korzystają głównie średnie lub duże firmy.
Zalety emisji akcji:
→ Znacznie zwiększona atrakcyjność firmy na rynku;
→ Zwiększona transparentność;
→ Możliwość zdobycia dodatkowych środków na rozwój firmy;
→ Wzrost prestiżu w oczach nie tylko inwestorów, lecz także kredytobiorców i kontrahentów;
→ Łatwiejszy dostęp do innych form finansowania, np. kredytu bankowego;
→ Ułatwiona droga do budowania relacji z nowymi kontrahentami.
Wady emisji akcji:
→ wysokie wymogi w zakresie raportowania,
→ znaczące koszty przekształcenia w spółkę publiczną,
→ długotrwały i skomplikowany proces wymagający wielu nakładów (nie tylko pieniężnych, lecz także osobowych),
→ rozwodnienie dotychczasowego akcjonariatu firmy (co za tym idzie, mniejszy udział w zyskach dla obecnych właścicieli),
→ obowiązek prowadzenia relacji inwestorskich,
→ wysokie koszty emisji akcji.
Finansowanie długoterminowe – emisja obligacji
Ostatnia, nieco mniej popularna, opcja finansowania długoterminowego to emisja obligacji. Od kredytu w banku odróżnia ją termin wykupu oraz oprocentowanie. W momencie emisji obligacji działają ze sobą dwie strony, tzn. emitent (firma, która emituje obligację, by pozyskać kapitał na rozwój) oraz obligatariusz, czyli wierzyciel, który inwestuje. Obligacje, podobnie jak akcje, to papiery wartościowe. Po ustalonym terminie, zgodnie z umową, emitent (który potwierdza w momencie emisji, że staje się dłużnikiem wierzyciela) oddaje obligatariuszowi cenę nominalną obligacji wraz z oprocentowaniem. Podobnie jak w przypadku emisji akcji, obligacje można emitować w trybie publicznym (wtedy trafiają na rynek Catalyst) lub prywatnym (do zamkniętej grupy).
Zalety emisji obligacji:
→ wzrost wiarygodności firmy,
→ dostęp do znacznego kapitału,
→ dostęp do szerokiego grona pożyczkodawców.
Wady emisji obligacji:
→ długa oraz skomplikowana procedura,
→ wymóg dobrej kondycji finansowej emitenta,
→ wysokie koszty.
Podsumowując, finansowanie krótkoterminowe skupia się wokół zaspokajania bieżących potrzeb przedsiębiorstwa, a termin regulowania zobowiązania to rok. Każdy z wymienionych instrumentów ma swoje wady i zalety, które należy zderzyć z obecnymi celami firmy, jej strategią oraz potrzebami. Na przykład kredyt kupiecki jest najtańszą opcją (de facto darmowy w przeciwieństwie do reszty), lecz może mieć znaczący (negatywny) wpływ na dalsze relacje z dostawcami. Z kolei faktoring jest bardzo istotny z punktu widzenia kapitału obrotowego netto i utrzymania płynności dzięki natychmiastowemu spływowi należności, lecz jest przy tym kosztowny oraz podobnie jak kredyt kupiecki, może mieć negatywny wpływ na relacje, tym razem z klientami.
Finansowanie długoterminowe z kolei zaspokaja większe potrzeby przedsiębiorstwa, tzn. daje kapitał na rozwój biznesu, czy też przeprowadzanie inwestycji. W przeciwieństwie do finansowania krótkoterminowego, finansowanie długoterminowe jest wyraźnie droższe. To co zaś łączy oba typy finansowania, to fakt, że trudno stwierdzić, która z poszczególnych opcji jest najlepsza. Mając na stole wszystkie, należy rozważyć ogólny koszt danego finansowania wraz z plusami i minusami danego rozwiązania, by podjąć optymalną decyzję.
Możesz zobaczyć ten artykuł, jak i wiele innych w naszym portalu Controlling 24. Wystarczy, że klikniesz tutaj.
