Zasady konsolidacji i dokumentacja konsolidacyjna

Proces konsolidacji sprawozdań finansowych przebiega w sposób zróżnicowany w poszczególnych grupach kapitałowych i jest m.in. uzależniony od:

• wielkości grupy kapitałowej,
• organizacji prac działów księgowości i sprawozdawczości finansowej,
• stosowanych przez poszczególne jednostki w grupie zasad rachunkowości,
• częstotliwości zmian w strukturze grupy kapitałowej.

Im mniejsza grupa kapitałowa i bardziej scentralizowane procesy księgowo-sprawozdawcze, tym proces konsolidacji przebiega szybciej i bez większych zakłóceń.

Przed przystąpieniem do sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego jednostka dominująca powinna opracować zasady całego procesu, gdyż bez tego proces sprawozdawczy nie może się właściwie odbyć. Opis przebiegu procesu konsolidacji, jak również zawartość dokumentacji konsolidacyjnej powinny stanowić część dokumentacji zasad rachunkowości grupy kapitałowej.

Dokumentacja zasad rachunkowości

Dokumentacja zasad rachunkowości powinna obejmować:

• zasady rachunkowości stosowane w grupie kapitałowej,
• wzór elementów skonsolidowanego sprawozdania finansowego,
• ramowy wykaz kont syntetycznych i analitycznych,
• zasady ujmowania operacji w bilansie i rachunku zysków i strat (schematy i opisy księgowań),
• zasady przebiegu procesu sprawozdawczego i konsolidacji sprawozdań finansowych (m.in. kwestie organizacyjne),
• zakres, zawartość, sposób przygotowywania dokumentacji konsolidacyjnej.

Jednolite zasady rachunkowości

W grupie kapitałowej powinny być stosowane jednolite zasady rachunkowości. Jednostki, których dane objęte są skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym, a w szczególności jednostki zależne i współzależne, powinny stosować jednakowe metody wyceny aktywów i pasywów oraz sporządzania sprawozdań finansowych, zgodne z przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości jednostki dominującej. W praktyce nie jest to takie proste, zwłaszcza jeśli skład grupy zmienia się mniej lub bardziej w czasie i spółki podporządkowane należą do danej grupy tylko przez jakiś okres. Ponadto, łatwiej jest zapewnić stosowanie danych zasad rachunkowości w spółkach zależnych, nad którymi jednostka dominująca ma kontrolę niż w jednostkach współzależnych lub stowarzyszonych, gdzie pełnej kontroli nie ma (lub jest tylko znaczący wpływ), co w praktyce ogranicza możliwość narzucenia określonych zasad rachunkowości danej jednostce. Jeśli skład grupy jest zmienny (lub nie występuje pełna kontrola nad jednostką podporządkowaną), alternatywnym rozwiązaniem jest przygotowywanie przez jednostkę podporządkowaną sprawozdania statutowego według swoich własnych zasad, zaś dostosowanie jej danych finansowych do potrzeb skonsolidowanego sprawozdania finansowego następowałoby w poniższy sposób:

• w pakiecie konsolidacyjnym (pozaksięgowo) i byłoby dokonywane przez spółkę podporządkowaną lub
• na podstawie danych otrzymanych od spółki podporządkowanej byłoby przeprowadzane przez jednostkę dominującą na etapie agregacji jednostkowych danych finansowych (lub przez wprowadzenie do arkusza konsolidacyjnego stosownych korekt konsolidacyjnych).

Różnice w zasadach rachunkowości mogą przykładowo obejmować następujące obszary:

• różny rok obrotowy – konieczność dostosowania roku obrotowego jednostki podporządkowanej do roku obrotowego spółki dominującej,
• zasady rozchodu i wyceny zapasów,
• zasady wyceny należności,
• zasady wyceny nieruchomości inwestycyjnych.