Wycena know-how – podejście kosztowe i dochodowe

Istota know-how

W ujęciu definicyjnym know-how (z ang. „wiedzieć jak”) to informacje o sposobie produkcji nieobjęte patentami i umowami licencyjnymi, stanowiące zespół doświadczeń, wiedzy technicznej i pozatechnicznej, które mają charakter poufny. Z powyższej definicji wynika, że know-how stanowi dla przedsiębiorstwa wartość, o ile jest tajemnicą przedsiębiorstwa. Zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa (np. sposób produkcji, cechy surowców, rozwiązania techniczne, organizacyjne) lub inne informacje mające wartość gospodarczą (np. marketingowe), co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

Zatem know-how przedsiębiorstwa ma wartość jedynie w sytuacji, kiedy nie jest powszechnie znane i wykorzystywane przez konkurencyjne podmioty. Zastosowanie tej nieznanej innym wiedzy stanowi lub może w przyszłości stanowić o uzyskaniu przez firmę przewagi konkurencyjnej. Stąd też zasadna jest jej ochrona.

W zależności od rodzaju posiadanego know-how firma może uzyskiwać przewagę nad konkurencją w każdym obszarze swej działalności. Przykładowo wymienić można następujące obszary:

• gospodarowanie zapasami,
• organizacja procesu produkcji,
• pozyskiwanie klientów,
• efektywność logistyczna,
• jakość oferowanych produktów,
• wyróżnienie produktów na rynku,
• liczba wadliwych produktów,
• warunki i terminy realizacji gwarancji,
• ściąganie należności,
• oszczędności w płaconych podatkach.

Wymienione powyżej obszary stanowią tylko wycinek spośród wszystkich płaszczyzn, w jakich firma może uzyskać przewagę dzięki dysponowaniu odpowiednim know-how.

Korzyści z know-how w firmie przejawiać się będą bądź to w oszczędnościach kosztów (np. ze względu na tańsze źródła pozyskania materiałów, lepszą organizację procesu produkcyjnego, ograniczenie wadliwych produktów itd.), bądź to w zwiększonych przychodach, które mogą wynikać z:

• możliwości uzyskiwania wyższej marży na produktach (np. ze względu na wyższą jakość, zastosowane rozwiązania innowacyjne) i/lub
• większej liczby sprzedawanych produktów (np. ze względu na łatwość pozyskiwania klientów, wyróżnianie produktów trafiających w gusta odbiorców).

Ostatecznie oszczędności kosztowe i/lub zwiększone przychody wpływają na wzrost dochodowości przedsiębiorstwa, a przez to także na wartość dla jego właścicieli.

Metodologia wyceny know-how

( A ) Podejście kosztowe

Wycena know-how w podejściu kosztowym polega na określeniu nakładów, jakie byłyby konieczne na opracowanie przez inną firmę analogicznego do wycenianego know-how, uwzględniając również czas potrzebny na opracowanie i zaimplementowanie.

Wyceny know-how zgodnie z metodologią kosztową dokonuje się, określając w pierwszej kolejności wydatki poniesione w celu jego wypracowania. Należy przy tym dokonać weryfikacji racjonalności wysokości tych wydatków. Kolejnym krokiem jest odseparowanie nakładów decydujących o wartości know-how od wydatków, które powiązane są z innymi składowymi przedsiębiorstwa. Ma to na celu uniknięcie sytuacji, w której pewne wielkości byłyby uwzględnione kilkukrotnie. Dopiero wtedy możliwe jest wyznaczenie wartości know-how według kosztu odtworzenia.

( B ) Podejście dochodowe

Podstawę podejścia dochodowego stanowi standard wartości ekonomicznej, według którego wartość know-how to finansowe odzwierciedlenie korzyści uzyskiwanych dzięki posiadaniu know-how przez przedsiębiorstwo w postaci dodatkowo uzyskiwanych dochodów (wynikających z oszczędności po stronie kosztów lub ze zwiększonych przychodów ze sprzedaży). Wycena know-how w ujęciu dochodowym polega zatem na określeniu, jaką tworzy ono wartość dodaną w przedsiębiorstwie. Innymi słowy jest to dodatkowa wartość wynikająca z posiadania know-how przez firmę w odniesieniu do sytuacji, gdyby przedsiębiorstwo go nie posiadało.

Z punktu widzenia metodologicznej poprawności wyceny know-how należy zwrócić uwagę, że wartość know-how jest częścią składową wartości przedsiębiorstwa. Wyceniając zatem wartość know-how, należy mieć na uwadze wyłączenie innych składowych wpływających na wartość przedsiębiorstwa, takich jak: czynnik ludzki (pracownicy), majątek, marka czy inne wartości niematerialne i prawne. Oznacza to, że wyceniając know-how, należy dążyć do wyeliminowania wpływu na dochody przedsiębiorstwa innych czynników, co częstokroć jest utrudnione ze względu na fakt, iż czynniki te współistnieją ze sobą i trudno jednoznacznie sprecyzować, jak poszczególne składowe przyczyniają się do wzrostu wartości przedsiębiorstwa jako całości.

Ostatecznie podstawowa metoda wyznaczania wartości know-how w ujęciu dochodowym sprowadza się do określenia bieżącej wartości prognozowanych przyszłych przepływów pieniężnych związanych z know-how w postaci oszczędności w wydatkach i/lub w zwiększonych wpływach ze sprzedaży. Metoda ta jest więc spójna z metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF) stosowaną przy wyznaczaniu wartości przedsiębiorstwa jako całości.

Chcąc poznać wartość posiadanego know-how, w pierwszej kolejności należy zastanowić się, w jaki sposób wpływa ono na wzrost dochodów. Jak już wspomniano, zwiększenie zysku może nastąpić na skutek:

• wzrostu obrotowości (wzrost sprzedaży przy proporcjonalnym utrzymaniu poziomu kosztów zmiennych),
• obniżenia kosztochłonności (spadek kosztów stałych i/lub zmiennych jednostkowych) przy zachowaniu zakładanego planu sprzedaży,
• wzrostu marżowości (wzrost przychodów przy niezmiennym poziomie obrotów wskutek zwiększenia marży).

Po określeniu sposobu, w jaki know-how wpływa na wzrost dochodów, należy przyjąć założenia prognostyczne w celu określenia przyszłych przepływów pieniężnych uzyskiwanych w związku z dysponowaniem know-how. Następnie konieczne jest oszacowanie stopy dyskontowej. Suma korzyści generowanych w okresie ekonomicznej użyteczności know-how zdyskontowanych na moment sporządzania wyceny stanowi wartość know-how zgodnie z metodą DCF.