Ryzyko operacyjne jest skwantyfikowaną niepewnością odnoszącą się do natury przedsięwzięcia gospodarczego, związaną z możliwością poniesienia straty na podstawowej działalności. Niepewność ta związana jest z kształtowaniem się przyszłych operacyjnych przepływów przedsiębiorstwa, a więc takich wielkości, jak przyszłe ceny surowców i wyrobów, zmiany konkurencji i technologii czy preferencji konsumenta. Bezpośrednim czynnikiem, od którego zależy poziom ryzyka operacyjnego, jest relatywna wysokość kosztów stałych ponoszonych przez firmę. Koszty te są powiązane m.in. z wielkością majątku trwałego w przedsiębiorstwie, gdyż wzrost wolumenu tego rodzaju majątku podnosi koszty amortyzacji oraz utrzymania majątku.
Jako że koszty stałe są niezależne od wielkości sprzedaży, ich wzrost w strukturze kosztów całkowitych implikuje wzrost ryzyka operacyjnego, ponieważ zwiększa się wówczas niepewność, że prze siębiorstwo nie zdoła wygenerować przychodów niezbędnych do pokrycia tych kosztów. Wobec tego przedsiębiorstwo może wpływać na poziom ryzyka operacyjnego, np. poprzez decyzje o zakupie majątku trwałego, zatrudnianiu pracowników, zawieraniu usług wynajmu itp. Dla przykładu: w chwili podjęcia decyzji o zakupie składników majątku trwałego zwiększeniu ulegają koszty stałe, ale zazwyczaj obniżony zostaje jednostkowy koszt zmienny. Jeśli na rynku wystąpi odpowiednio duży popyt na produkty lub usługi, wówczas korzyści z tytułu zmniejszenia kosztu zmiennego jednostkowego przewyższą wzrost kosztu stałego. Jeżeli jednak oczekiwania się nie sprawdzą i popyt nie będzie wystarczający, firma będzie ponosić straty wynikające z ulokowania środków pieniężnych w nieprzydatny w nowej sytuacji majątek trwały (straty spowodowane nietrafioną inwestycją). W związku z tym wzrost kosztów stałych w strukturze kosztów przedsiębiorstwa z jednej strony wpływa na wzrost ryzyka operacyjnego, z drugiej jednak – gdy popyt wzrasta – może doprowadzić do zwiększenia zysku osiąganego przez przedsiębiorstwo.
Pomiar ryzyka operacyjnego
Do miar ryzyka operacyjnego zalicza się przede wszystkim próg rentowności, margines bezpieczeństwa operacyjnego oraz stopień dźwigni operacyjnej. Podstawowym warunkiem wyznaczenia tych miar jest podział kosztów na stałe oraz zmienne.
(1) Próg rentowności
Próg rentowności (Break Event Point – BEP) wyznacza poziom zrównania się przychodów ze sprzedaży z kosztami operacyjnymi. Zatem osiągnięcie przez przedsiębiorstwo progu rentowności oznacza, że nie ponosi ono straty na podstawowej działalności operacyjnej. Generowanie zysku na sprzedaży następuje wobec tego po przekroczeniu progu rentowności. W związku z powyższym należy stwierdzić, że próg rentowności służy wyznaczaniu minimalnej skali działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia oceny ryzyka operacyjnego im niższa jest wartość progu rentowności, tym mniejsze jest to ryzyko.
Możliwe jest wyznaczenie progu rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym. Ilościowy próg rentowności określa ilość produktów, jaką przedsiębiorstwo musi sprzedać, aby uzyskane ze sprzedaży przychody zrównały się z sumą stałych i zmiennych kosztów poniesionych na ich wytworzenie. Przyjmuje się przy tym, że wielkość sprzedaży jest równa w rozpatrywanym okresie wielkości produkcji oraz że produkcja jest jednoasortymentowa1.
Przy powyższych założeniach próg rentowności wyznacza się przy wykorzystaniu poniższej formuły:
|
BEPi |
= |
KS |
|
p - kzj |
gdzie:
BEPi – próg rentowności (ilościowy),
KS – koszty stałe,
p – jednostkowa cena produktu,
kzj – koszt zmienny na jednostkę produktu.
Oprócz ilościowego progu rentowności wyznaczany jest również tzw. wartościowy próg rentowności określający minimalną wartość przychodów ze sprzedaży pokrywającą koszty działalności operacyjnej.
Pozostałe 70% artykułu dostępne jest dla zalogowanych użytkowników serwisu.
Jeśli posiadasz aktywną prenumeratę przejdź do LOGOWANIA. Jeśli nie jesteś jeszcze naszym Czytelnikiem wybierz najkorzystniejszy WARIANT PRENUMERATY.
Zaloguj Zamów prenumeratę Kup dostęp do artykułuMożesz zobaczyć ten artykuł, jak i wiele innych w naszym portalu Controlling 24. Wystarczy, że klikniesz tutaj.
