Objęcie świadectw użytkowych w spółce nie stanowi przychodu – wyrok NSA

Stan faktyczny

Spółka z o.o. jest akcjonariuszem w spółce akcyjnej. W przyszłości może dojść do umorzenia akcji spółki z o.o. w spółce akcyjnej, w szczególności z uwagi na ewentualne wyjście spółki z o.o. ze spółki akcyjnej. Umorzenie akcji zostanie dokonane za wynagrodzeniem w wysokości wartości nominalnej umarzanych akcji. Ponadto w miejsce umarzanych akcji spółka akcyjna wyemituje na rzecz spółki z o.o. świadectwa użytkowe, które dadzą prawo do otrzymania w przyszłości dywidendy od spółki akcyjnej, pomimo tego, że spółka z o.o. nie będzie już jej akcjonariuszem. Świadectwa użytkowe zostaną wyemitowane bez określonej wartości nominalnej, jak to jest wskazane w art. 361 Kodeksu spółek handlowych (dalej: Ksh), czyli w przepisie stanowiącym podstawę prawną emitowania tych świadectw.

Spółka z o.o. złożyła wniosek o wydanie interpretacji podatkowej, pytając, czy w dacie emisji świadectw użytkowych osiągnie przychód podatkowy z tytułu objęcia (nabycia) tych świadectw. Zdaniem spółki nie osiągnie, gdyż przychód powstanie dopiero z chwilą wypłaty dywidendy na podstawie tych świadectw.

Stanowisko organu interpretującego

Organ podatkowy uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe. Jego zdaniem, świadectwa użytkowe stanowią wynagrodzenie za umorzone akcje i jako takie stanowią świadczenie niepieniężne, które należy zakwalifikować do przychodów z zysków kapitałowych. Spółka zaskarżyła decyzję do WSA w Warszawie.

Stanowisko WSA

Sąd uznał, że rację ma spółka i interpretację uchylił. Wskazał, że świadectwa użytkowe nie są wynagrodzeniem za umorzenie akcji. Są tylko dodatkowym lub nawet jedynym (w przypadku umorzenia nieodpłatnego) uprawnieniem byłego akcjonariusza, którego akcje podlegały umorzeniu. Świadectwa są formą kontynuacji uprawnienia do uczestnictwa w zysku spółki, pomimo utraty statusu akcjonariusza, które to uprawnienie wcześniej, przed umorzeniem, inkorporowane było w akcjach.

Świadectwa użytkowe, jako instrumenty finansowe, uprawniają tylko do udziału w zysku spółki oraz w nadwyżce majątku spółki, pozostałej po pokryciu wartości nominalnej akcji (art. 361 § 2 Ksh). Dlatego w zakresie uprawnień majątkowych ze świadectw zachodzi analogia do uprawnień z samych akcji – świadectwo uprawnia do dywidendy, ale samo nie kreuje takiej dywidendy. Świadczenie, które łączyć należy ze świadectwem, nie jest pewne (jest warunkowe), gdyż zależy od podjęcia w przyszłości uchwały o wypłacie dywidendy, o ile w spółce wystąpi zysk do podziału dla akcjonariuszy. Dlatego wartość świadectwa w chwili jego otrzymania nie jest znana, co uniemożliwia ustalenie podstawy opodatkowania.

Stanowisko NSA

Sąd II instancji oddalił skargę kasacyjną organu. Zdaniem sądu objęcie świadectw użytkowych nie stanowi przychodu podatkowego po stronie akcjonariusza (byłego akcjonariusza w przypadku umorzenia wszystkich akcji), albowiem do jego majątku nie wchodzą żadne przysporzenia majątkowe mające konkretny wymiar finansowy. Uznanie, że przychód powstaje w momencie otrzymania świadectw użytkowych prowadziłoby do opodatkowania wartości wyrażonej w pieniądzu, której podatnik w momencie uzyskania świadectwa nie osiągnął. Otrzymanie świadectw użytkowych nie daje żadnych korzyści, ponieważ świadectwa są takim składnikiem majątku, który przychód może dać dopiero w momencie wypłaty dywidendy.

Otrzymanie świadectw użytkowych generuje jedynie uprawnienie do otrzymywania określonych świadczeń w przyszłości. W chwili emisji świadectw użytkowych nie jest wiadome ani możliwe do przewidzenia, czy i kiedy dojdzie do wypłaty dywidendy. Możliwe jest, że nigdy do takich wypłat nie dojdzie, m.in. ze względu na niepodejmowanie uchwał o wypłacie dywidendy lub w przypadkach niewystąpienia w spółce zysku.

Wynagrodzenie z tytułu umorzenia akcji oraz emisja świadectw użytkowych w miejsce umarzanych akcji to dwie odrębne instytucje prawa. Nabycie świadectw użytkowych skutkuje powstaniem przychodu dopiero w momencie, gdy dojdzie do realizacji praw w postaci dywidendy.

Podsumowanie

Akcjonariusze spółek akcyjnych powinni mieć na uwadze możliwość emitowania, a tym samym otrzymania świadectw użytkowych w zamian za umarzane akcje. Zwłaszcza w sytuacji wyjścia ze spółki, czyli umorzenia wszystkich akcji, świadectwa te mogą stanowić wygodny instrument odroczonej płatności za umarzane akcje w postaci przyszłej dywidendy. Dywidendy, która będzie przysługiwała pomimo tego, że posiadacz świadectw nie jest już akcjonariuszem spółki, która dywidendę wypłaca. Podatkowo sprawa ma się także dobrze, bo samo objęcie świadectw nie oznacza powstania obowiązku podatkowego. Uzasadnienie stanowiska sądów jest mocne i w pełni przekonujące, tak więc nawet jeśli organy podatkowe chciałyby się upierać przy opodatkowaniu samego objęcia świadectw użytkowych, to podatnik powinien wygrać sprawę przed sądem.